W fazie zbierania opinii znajduje się projekt ministra sprawiedliwości, który trudno ocenić jednoznacznie. Co do celu nowelizacji ustawy z X 2002 r. zgadzamy się, ma zwiększyć efektywność karania podmiotów zbiorowych.
- Co to są podmioty zbiorowe? Na przykład spółki prawa handlowego, spółki kapitałowe, jednostki samorządu terytorialnego, organizacje społeczne, partie polityczne
- Za co są karane? Za czyny zabronione
- Co to są czyny zabronione? To zachowania o znamionach określonych w ustawie karnej
- Zgadzamy się, że aktualna praktyka i sankcje są dalece nieadekwatne. O ile dotychczasowa ustawa przewiduje kary finansowe od 1 tys. do 5 mln zł, o tyle najczęściej orzekano grzywnę w wysokości 1000 zł
- Zgadzamy się, że dotychczasowa konstrukcja kary pozwala wielu podmiotom czuć się bezkarnie, ponieważ warunkiem odpowiedzialności karnej podmiotu zbiorowego było uprzednie ustalenie i skazanie fizycznego sprawcy lub sprawców (czyli osób fizycznych)
- Zgadzamy się, że ustawa wymusi większą kontrolę menedżerów przez właścicieli i rady nadzorcze, oraz skuteczniejszy nadzór zarządzających nad personelem
- Obawy budzi propozycja złamania zasady niedziałania prawa wstecz, bo ustawa ma objąć czyny karalne popełnione przed jej podpisaniem i wejściem w życie
- Obawy budzi to, że nie ogranicza katalogu podmiotów zbiorowych, więc może być narzędziem walki politycznej i personalnej
- Obawy budzi katalog kar, aż do rozwiązania podmiotu zbiorowego i przepadku majątku na rzecz Skarbu Państwa
- Obawy budzą szerokie uprawnienia prokuratora, który może efektywnie storpedować działalność podmiotu zbiorowego
- Obawy budzi uznaniowość postępowania, wyrażona zapisem “jeżeli przemawia za tym interes społeczny”. Czyli za taki sam czyn zabroniony jednych ukaramy, drugich nie
- Obawy budzi pomysł unieważnienia czynności prawnych, jeżeli nie powiadomiono prokuratury. Czyli kontrahent będzie zmuszony do poznania sytuacji podmiotu zbiorowego pod kątem ustawy, inaczej np. umowa handlowa pomiędzy nimi okaże się nieważna
O ile uznajemy zasadność zmian, o tyle nie popieramy ograniczania podstawowych praw, uznaniowości i niewspółmierności kary do czynu.